Tai biến mạch máu não, hay đột quỵ, là một tình trạng y tế nghiêm trọng gây ra do sự gián đoạn lưu thông máu đến một phần của não. Điều này có thể dẫn đến tổn thương não và gây ra các biến chứng như yếu liệt cơ, mất khả năng nói, hoặc thậm chí mất khả năng vận động. Điều trị và phục hồi sau tai biến mạch máu não đòi hỏi một quy trình chăm sóc liên tục, trong đó vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng. Vậy thời điểm nào là lý tưởng để bắt đầu can thiệp điều trị vật lý trị liệu?
Tập vật lý trị liệu giai đoạn cấp tính (24-48 giờ đầu tiên)
Ngay sau khi bệnh nhân bị tai biến mạch máu não, họ thường được đưa vào phòng cấp cứu và tiến hành các biện pháp cấp cứu để ổn định tình trạng sức khỏe. Trong giai đoạn này, bác sĩ thường tập trung vào việc kiểm soát các triệu chứng cấp tính và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như sưng não hoặc chảy máu thêm.
Vai trò của vật lý trị liệu trong giai đoạn cấp tính:
- Ngăn ngừa loét do tì đè: Thay đổi tư thế bệnh nhân thường xuyên để tránh loét do tì đè.
- Hỗ trợ hô hấp: Thực hiện các bài tập hô hấp nhẹ nhàng để duy trì thông khí phổi.
- Đánh giá ban đầu: Đánh giá tình trạng cơ bản của bệnh nhân để lập kế hoạch phục hồi sau này.
Tập vật lý trị liệu giai đoạn sớm (1-3 tuần sau tai biến)
Sau khi tình trạng bệnh nhân ổn định hơn, việc can thiệp vật lý trị liệu có thể bắt đầu một cách tích cực hơn. Giai đoạn này rất quan trọng vì khả năng phục hồi của não bộ là cao nhất trong vài tuần đầu sau tai biến.
Mục tiêu của vật lý trị liệu trong giai đoạn sớm:
- Tăng cường khả năng vận động: Bắt đầu với các bài tập vận động nhẹ nhàng để kích thích các cơ và khớp.
- Phục hồi chức năng cơ bản: Giúp bệnh nhân lấy lại các kỹ năng cơ bản như ngồi, đứng, và chuyển động giữa các tư thế.
- Phòng ngừa biến chứng: Ngăn ngừa co cứng cơ và các biến chứng khác thông qua các bài tập kéo giãn và vận động thụ động.
Tập vật lý trị liệu giai đoạn phục hồi (4-12 tuần sau tai biến)
Trong giai đoạn này, việc điều trị vật lý trị liệu tiếp tục được đẩy mạnh với mục tiêu giúp bệnh nhân phục hồi các chức năng cơ bản và nâng cao khả năng tự lập.
Các hoạt động vật lý trị liệu trong giai đoạn phục hồi:
- Tập luyện thể lực: Tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện sự linh hoạt thông qua các bài tập tạ nhẹ, bơi lội, hoặc đạp xe.
- Phục hồi kỹ năng vận động: Tập trung vào các kỹ năng vận động phức tạp hơn như đi bộ, leo cầu thang, và sử dụng tay trong các hoạt động hàng ngày.
- Hỗ trợ tâm lý: Khuyến khích và hỗ trợ bệnh nhân vượt qua những khó khăn tâm lý, tăng cường sự tự tin và động lực.
Tập vật lý trị liệu giai đoạn dài hạn (sau 12 tuần)
Phục hồi sau tai biến mạch máu não là một quá trình dài hạn và liên tục. Trong giai đoạn này, bệnh nhân thường đã có sự phục hồi nhất định, nhưng vẫn cần tiếp tục duy trì các hoạt động vật lý trị liệu để tối ưu hóa khả năng vận động và phòng ngừa tái phát.
Chiến lược vật lý trị liệu dài hạn:
- Chương trình tập luyện cá nhân hóa: Tạo ra một kế hoạch tập luyện phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng bệnh nhân.
- Giám sát và điều chỉnh: Thường xuyên đánh giá và điều chỉnh chương trình điều trị dựa trên tiến bộ của bệnh nhân.
- Hỗ trợ cộng đồng: Khuyến khích bệnh nhân tham gia các nhóm hỗ trợ và các hoạt động cộng đồng để tăng cường tương tác xã hội và giảm cảm giác cô đơn.
Các phương pháp vật lý trị liệu thường được chỉ định
Vật lý trị liệu sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giúp bệnh nhân phục hồi sau tai biến mạch máu não. Dưới đây là một số phương pháp thường được chỉ định:
- Bài tập vận động thụ động (Passive Range of Motion – PROM)
- Mục tiêu: Duy trì và cải thiện sự linh hoạt của các khớp, ngăn ngừa co cứng cơ.
- Thực hiện: Kỹ thuật viên di chuyển các khớp của bệnh nhân qua toàn bộ phạm vi chuyển động mà không cần bệnh nhân tham gia chủ động.
- Bài tập vận động chủ động (Active Range of Motion – AROM)
- Mục tiêu: Tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt của cơ bắp.
- Thực hiện: Bệnh nhân tự di chuyển các khớp thông qua phạm vi chuyển động có sự hỗ trợ hoặc không có sự hỗ trợ.
- Điện xung trị liệu (Electrical Stimulation)
- Mục tiêu: Kích thích cơ bắp hoạt động và giảm đau.
- Thực hiện: Sử dụng dòng điện nhẹ để kích thích các cơ bắp yếu hoặc liệt.
Điện xung trị liệu được Bác sĩ chỉ định trong điều trị phục hồi sau tai biến
- Tập thăng bằng và phối hợp (Balance and Coordination Training)
- Mục tiêu: Cải thiện khả năng thăng bằng và phối hợp các động tác.
- Thực hiện: Các bài tập như đứng trên một chân, bước qua chướng ngại vật, hoặc sử dụng bàn xoay.
- Tập luyện sức bền (Endurance Training)
- Mục tiêu: Tăng cường sức bền và khả năng chịu đựng của cơ thể.
- Thực hiện: Các bài tập aerobic như đi bộ, bơi lội, hoặc đạp xe.
- Thủy liệu pháp (Hydrotherapy)
- Mục tiêu: Giảm áp lực lên các khớp và cơ bắp, tăng cường sức mạnh và linh hoạt.
- Thực hiện: Các bài tập được thực hiện trong nước, nơi sức nổi của nước giảm bớt áp lực lên cơ thể.
Việc can thiệp điều trị vật lý trị liệu sau khi bị tai biến mạch máu não cần phải được thực hiện kịp thời và đúng cách để đạt hiệu quả tối ưu. Bắt đầu điều trị sớm trong giai đoạn cấp tính và tiếp tục với các biện pháp phục hồi trong giai đoạn sớm, phục hồi, và dài hạn sẽ giúp bệnh nhân nhanh chóng lấy lại chức năng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân của bạn đang trong quá trình phục hồi sau tai biến mạch máu não, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế để có một kế hoạch điều trị phù hợp và hiệu quả.